καθολικός

-ή, -ό (AM καθολικός, -ή, -όν)

1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στο σύνολο, γενικός (α. «καθολική ψηφοφορία» β. «καθολική και κοινή ιστορία», Πολ.)

2. φρ. (για τις επιστολές τών αποστόλων) «καθολικές επιστολές» — οι επιστολές που δεν απευθύνονται προς μια κοινότητα ή προς ένα ορισμένο άτομο, αλλά προς περισσότερους αποδέκτες ή και προς όλον τον χριστιανικό κόσμο

νεοελλ.

1. το αρσ. και θηλ. ως ουσ. ο καθολικός, η καθολική

αυτός που στο θρήσκευμα ακολουθεί τα δόγματα τής ρωμαϊκής εκκλησίας, αλλ. ρωμαιοκαθολικός, παπικός

2. το ουδ. ως ουσ. το καθολικό

α) εμπορικό βιβλίο, κατάστιχο, στο οποίο συγκεντρώνονται όλοι οι λογαριασμοί μιας επιχείρησης

β) ο κυρίως ναός τών χριστιανών, δηλ. ο χώρος μεταξύ τού ιερού και τού νάρθηκα, όπου παραμένουν οι εκκλησιαζόμενοι

3. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) (φιλοσ.) τα καθολικά

καθολικές, γενικές έννοιες, που εκφράζουν την κοινή ουσία η οποία υπάρχει σε πολλά επιμέρους αντικείμενα, π.χ. άνθος, βιβλίο, ζώο, άνθρωπος

3. το αρσ. ως ουσ. ο καθολικός

ανώτατος θρησκευτικός αρχηγός τών Αρμενίων

4. φρ. «Καθολική Μεγαλειότης» — τίτλος που απένεμαν στον εαυτό τους μερικοί βασιλείς τής Ισπανίας

νεοελλ.-μσν.

αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στη δυτική, ρωμαϊκή εκκλησία, στο ρωμαιοκαθολικό δόγμα, φράγκικος («καθολικός ιερέας»)

μσν.

1. αυτός που έχει όλες τις εξουσίες

2. αυτός που έχει μεγάλη έκταση

3. κύριος, κεντρικός, σημαντικός, βασικός, ουσιώδης

4. τέλειος, ολοκληρωτικός, πλήρης

5. γνήσιος, πραγματικός, αληθινός

6. το θηλ. ως ουσ. ἡ καθολική

η πρώτη εκκλησία, η αρχιεπισκοπή

7. το ουδ. ως ουσ. τὸ καθολικόν

α) η πρώτη, η βασική εκκλησία ενός μοναστηριακού συγκροτήματος

β) χαρακτηριστικό

8. (το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τὰ καθολικά

οι πέντε αισθήσεις

9. φρ. «μέση καθολική» — γενική συγκέντρωση

αρχ.

1. το αρσ. ως ουσ. ὁ καθολικός

οικονομικός υπάλληλος στην ελλ. Αίγυπτο, ελεγκτής, με έργο τη διαχείριση τών κρατικών γαιών

2. φρ. α) «ἡ καθολικὴ εκκλησία» — η παγκόσμια εκκλησία (Κύριλλ.)

β) «καθολικῷ λόγῳ», για να μιλήσουμε γενικά.

επίρρ...

καθολικὼς και -ά (AM καθολικῶς, Μ και καθολικὰ)

σε γενικὲς γραμμὲς, γενικὰ

νεοελλ.-μσν.

εντελὼς, καθ' ολοκληρίαν, ολοκληρωτικὰ

μσν.

1. παντοὺ, γενικὰ

2. συνολικὰ

3. μτφ. σίγουρα, με βεβαιότητα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < κατ(α)* - + ὁλικὸς (< ὅλος). Το επίθ. χαρακτήριζε την πρωτοχριστιανική εκκλησία (πρβλ. «Εις μίαν αγίαν Καθολικήν και Αποστολικήν Εκκλησίαν» από το Σύμβολο τής Πίστεως) και δήλωνε την εν Χριστώ πληρότητά της. Μετά το σχίσμα παρέμεινε ως χαρακτηρισμός τής δυτικής εκκλησίας, ενώ για την ανατολική επικράτησε ο χαρακτηρισμός ορθόδοξη. Έτσι, καθολικός κατέληξε να δηλώνει τον ανήκοντα στη δυτική εκκλησία, τον παπικό].